بررسی تأثیر تکانه های درآمدی نفت در کنار سیاست های انتخاب شده پولی بر رشد اقتصادی ایران

نوسانات قیمت نفت و اثرات آن بر رشد اقتصادی پس از بحران های نفتی دهه 1970 و بحران های اخیر، از موضوعات مهم مورد توجه محققان به شمار می رود. با توجه با این که بازار جهانی نفت در طول تقریبا چهار دهه گذشته بسیار پرنوسان بوده و با عنایت به این که طی دهه های اخیر به ویژه از نیمه اول دهه 1350، ایران با درآمدهای نفتی بالایی روبرو بوده است، شناخت نحوه و شدت اثرگذاری تکانه های مثبت و منفی درآمدی نفت بر رشد اقتصادی کشور برای سیاست گذاری اقتصادی از اهمیت بالایی برخوردار است. هم چنین با توجه به ایجاد تغییرات فراوان بر رشد ستانده از سوی این تکانه ها، کشورهای نفت خیز، سیاست های پولی را برای همراهی یا عدم همراهی با شوک های برون زای نفتی به کار گرفتند، اما بیش تر سیاست های پولی استفاده شده اثر کم و گاهی اثرات منفی بر رشد اقتصادی بلندمدت داشته اند. در نتیجه با توجه به این مورد نیز، بررسی تأثیر سیاست پولی بر رشد اقتصادی ایران برای دانستن این مطلب که سیاست پولی در دوران شوک می تواند به عنوان یک ابزار سیاستی مفید و موجه مورد استفاده قرار گیرد، حائز اهمیت می باشد. در این راستا، تحقیق حاضر به بررسی تأثیر شوک های درآمدی نفت در کنار سیاست های پولی انتخاب شده بر رشد اقتصادی ایران طی دوره 1390-1353 می-پردازد. بدین منظور ابتدا تکانه های درآمد نفت با استفاده از روش صافی هودریک - پرسکات محاسبه و سپس با استفاده از یک سیستم معادلات همزمان شامل دو معادله عرضه و تقاضای کل اقتصاد، اثر تکانه های درآمدی نفت با روش gmm و با بهره گیری از نرم افزار eviews 4 برآورد گردید. نتایج این تحقیق کاربردی نشان می دهد که: شوک های درآمدی نفت تأثیر معنادار و شدیدی بر رشد اقتصادی دارند. نتایج این تحقیق هم چنین نشان داده اند که شکاف بین نرخ رشد نقدینگی و نرخ رشد قیمت ها، اثری منفی بر تولید ناخالص ملی واقعی دارد. علاوه بر آن یافته های تحقیق گویای آن است که تکانه های درآمدی نفت اثری نامتقارن بر رشد اقتصادی بر جای می گذارند، به این معنا که کاهش قیمت نفت، بیش از افزایش آن بر تولید ناخالص داخلی تأثیرگذار است. با توجه به نتایج پیشنهاد می گردد که: 1. درآمدهای نفتی در جهتی خرج شود که به تنوع تولید و صادرات منجر گردد و درآمدهای حاصل از فروش این ثروت ملی به دارایی های تبدیل شوند که خود مولد درآمد باشند تا در زمان کاهش قیمت نفت یا پایان پذیری منابع نفتی، اقتصاد کشور دچار تکانه شدید نگردد. 2. با توجه به این که تکانه های منفی درآمدی نفت بیش از تکانه های مثبت اقتصاد کشور را متأثر می سازد، مازاد درآمدهای نفتی در دوره های افزایش درآمدهای نفتی ذخیره شده و به منظور جبران اثرات مخرب وارده به اقتصاد در هنگام وقوع شوک های منفی، مورد استفاده قرار گیرد.